خانواده: Lamiaceae
مشخصات: اسطوخودوس ایرانی درختچه ای است چند ساله، خشبی، کرک دار با گل آذین خوشه ای، گل ها به رنگ آبی یا متمایل به بنفش، به ارتفاع ۲۰۰-100 سانتی متر، کرک نمدی، برگ ها به طول 50-20 میلی متر، سرنیزه ای، مستطیل یا خطی، کامل، در جوانی کرک نمدی سفید، خاکستری شونده، سنبله به طول ۸-2 سانتی متر، برگه ها به طول 8-1 میلی متر، معمولا لوزی-واژ تخم مرغی پهن، نوک دار، برگک ها وجود ندارند یا کوچک، چرخه ها حاوی 10-6 گل، کاسه گل به طول 7-5 میلی متر، ۱۳ رگه ای، با دندانه فوقانی در راس با زایده ای واژ قلبی و جام گل به طول 12-10 میلی متر می باشد و ارغوانی رنگ است که در ماه های خرداد تا تیر می شکفد.
پراکنش عمومی: این گونه انحصاری ایران است.
پراکنش در ایران: در مناطق جنوبی ایران به صورت خودرو می روید و در سایر شهر ها با آب و هواي گرم یا معتدل کاشته می شود.
بخش های مورد استفاده: برگ، گل و ساقه
ترکیبات شیمیایی: اسانس اسطوخودوس دارای حدود ۴۰ درصد استات لینالیل است همچنین در آن ترکیباتی نظیر اسید بوتیریک، اسید پروپیونیک و اسید والریک، لینالول آزاد و ژرامبول وجود دارد. اسانس روغنی، اسانس اسپیک، اترهای لینالیل و ژیلانیل، ژرانیول، پینن، سینئول، تانن، فنکن، بورنئول
خواص درمانی: رفع خستگی و آرامش بخش، مقوی معده، ادرار آور، معرق، پایین آوردن تب، رفع بیماری های کبدی و کرم های روده و بیماری های مجاری ادرار، ضد تشنج، تقویت عمومی بدن، معالجه زکام، مسهل و تمیز کننده، رفع فراموشی و تقویت حافظه، رفع بی خوابی، برطرف کردن غم و اندوه، برطرف کردن سوء هاضمه، درمان کننده رماتیسم، آرتروز و نقرس، پاکسازی مغز از اخلاط سوداوی و فضولات و رطوبات مغزی، قاعده اور، ضد نفخ، کاهنده قند خون
اشکال دارویی: روغن، دم کرده، اسانس، کمپرس
ملاحظات: اسطوخودوس از نظر طب قدیم ایران گرم و خشک است. روغن فرار آن در صنایع عطر سازی به کار می رود.
- Mozaffarian, V., 1996. A Dictionary of Iranian Plant Names. Farhang Moaser, Tehran, 740p.
- Erland, L.A. and Mahmoud, S.S., 2016. Lavender (Lavandula angustifolia) oils. In Essential Oils in Food Preservation, Flavor and Safety (pp. 501-508). Academic Press.
معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری
سازمان حفاظت محیط زیست
وزارت جهاد کشاورزی
